دیوان حافظ همراه با شرح کلیه غزل ها

قسمتی از کتاب:

غزل 1

¹ الا يـا ايهـا الساقـي ادر كاسـاً ونـا ولــها
كه عشق آسان نمود اول ولي افتاد مشكــل‏ها
² به بوي نافه‏اي كآخر صبا زان طره بگشايد
ز تاب‌‏جعد مشكينش چه‌خـون افتـاد در دل‏ها
³ مرا در منزل‏جانان چه امن عيش‌چون‌هر دم

  جرس فريـاد مـي‏دارد‌ كـه ‌بـربنديد محمــل‏ها

⁴ به مي‌سجاده رنگين‌كن گرت پير‌مغان گويد

كه سالك بي‏خبـر نبـود ز راه و رسم منـزل‏ها
⁵ شب‌تاريك و بيم موج و گردابي چنين هايل
كجـا‌داننـد حــال‌مــا سبكبــاران ساحــل‏ها
⁶ همه كارم ز خودكامي به بد‌نامي كشيد آخر
نهان‌كي‌ماند آن رازي كز او سازنـد محفــل‏ها
⁷ حضوري گر همي‏خواهي از او غايب مشو حافظ
متي مـا تلق مـن تهوي دع الدنيـا و اهملــها

غزل 1

بيت1:  ساقي: كسي كه آب يا شراب به ديگران مي‏دهد. (در اصطلاح صوفيان، پير كامل كه به مريدان فيض رساند.)    ـ اي ساقي جام شراب را در مجلس به گردش درآور. به همه‌ي حاضران و از جمله به من بده تا بنوشم. باشد تا در عالم مستي مشكلات عشق را كه در ابتدا آسان به نظر مي‏رسيد، چند لحظه‏اي فراموش كنم.

بيت2:  نافه: ماده‌ي خوش‏بويي كه از ناف آهو مي‏گيرند.      صبا: باد بهاري، نسيم صبحگاهي، پيك عاشقان      طره: گيسو          تاب جعد: به ايهام، پيچ و تاب گيسو         خون افتاد در دل‏ها: دل عاشقانِ منتظر، خون شد.    ـ به اميد بوي خوشي كه نسيم بهاري از گيسوان مشكين و مجعد دلدار بياورد، دل عاشقانِ منتظر، خون شد.

بيت3: منزل جانان: منزل محبوب؛ به كنايه، دنياي فاني    جرس: زنگ كاروان
بربنديد محمل‌ها: بار و بنه‌تان را جمع كنيد و آماده‌ي كوچ كردن باشيد.

ـ بار و بنه‏تان را جمع كنيد و آماده‌ي رفتن باشيد. (من در منزل محبوب هيچ گونه امنيتِ اقامت ندارم، چه هر لحظه زنگ كاروان نواي كوچ كردن را اعلام مي‏كند.)

بيت4: سجاده: جا نماز   پير مغان: مرشد، پير دليل    سالك: مرشد و راهنما، مرد راه، كسي كه در طي مراتب سلوك به مرتبه‏اي مي‏رسد كه از اصل و حقيقت خود آگاه مي‏شود و مي‏‏فهمد كه او تنها اين صورت و نقش ظاهر نيست.        ـ اگر مرشد و پير طريقت گفت كه سجاده‌ي نمازت را به مي بيالاي، اطاعت كن؛ زيرا او از تمام مراحل سير و سلوك آگاه است.

چو پير سالك عشقت به مي حواله كند      بنـوش و منتـظر رحمت خـدا مي‏باش

بيت 5: گرداب: محلي در دريا كه آب به دور خود مي‏چرخد و هر كه و هر چه در دهانه‌ي آن قرار گيرد، غرق مي‏شود.     هايل: خطرناك     سبكباران ساحل‏ها: آسوده‌خاطران كنار دريا     ـ آسوده‏خاطران كنار دريا چگونه ممكن است از حال ما كه گرفتار چنين گرداب خطرناكي شده‏ايم، با خبر باشند.

بيت6: خودكامي: خودكامگي و خودرأيي      محفل‏ها: انجمن‏ها

ـ به علت خودكامگي و خودرأيي، كارم به رسوايي و بد نامي كشيده شد. مسلم است رازي كه در تمام محافل فاش شده، هيچ گاه پنهان نخواهد ماند.

بيت7: حضور: قرب الهي     ـ چنانچه طالب قرب الهي هستي، لحظه‏اي از ياد او غافل مشو، آري پس از ملاقات معشوق، دنيا و متعلقات آن را رها كن.